به نقل از «بازار نیوز»

اهمیت ژئوپلتیکی احیای خط لوله صلح| تاثیر نیرو‌های ثالث بر روابط تهران-اسلام آباد

تاریخ انتشار: ۱۱ مهر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۱۲۰۱۱۶

ایران و پاکستان هر دو با مسائل مبرمی از انواع مشکلات مختلف مواجه هستند، اما هر دو طرف می‌توانند به یکدیگر کمک کنند تا مشکلات مربوطه خود را حل کنند.

ایران و پاکستان در سال گذشته مجموعه ای از قراردادهای همکاری را امضا کردند. در این مراسم یک سلسله یادداشت تفاهم برای گسترش همکاری‌ها در بخش‌های تجاری، انرژی، حمل و نقل، فرهنگی، گردشگری و رسانه امضا کردند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و پاکستان در گذشته بیش از ۲۰ جلسه تشکیل داده است و براساس یکی از تفاهمات، ایران در حال بررسی توافقی برای صادرات ۵۰۰۰ مگاوات برق به پاکستان است. دو کشور از زمانی که طالبان در سال گذشته در همسایه مشترکشان افغانستان قدرت را در دست گرفت، در راستای بهبود روابط کار می‌کنند. بیشتر همکاری‌ها بر امنیت، به ویژه در مورد مرز مشترک آنها متمرکز شده است اما ایران همچنین به دنبال افزایش سطح تجارت با همسایگان خود از جمله پاکستان است.

ایران و پاکستان دارای مرزهای مشترک و منافع استراتژیک در اوراسیا هستند. تهران و اسلام‌آباد هر دو علاقه‌مند به تقویت همکاری‌های خود در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و غلبه بر اختلافات خود برای بهره‌برداری از چندین فرصت مانند مشارکت با چین و دیگر بازیگران منطقه‌ای هستند. ایران و پاکستان با بیش از ۹۰۰ کیلومتر مرز مشترک، دارای مجموعه ای از منافع و نگرانی‌های متقابل هستند. دو کشور دارای اشتراکات فرهنگی و مذهبی بی‌شماری هستند که فراتر از مرزهای دو کشور همسایه است و می‌تواند زمینه‌ای برای نزدیکی بیشتر و همکاری در موضوعاتی مانند کریدورهای ارتباطی، روابط با چین، پناهجویان و مبارزه با افراط‌گرایی باشد.

کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان از کریدورهای جنوبی خود برای دسترسی به دریاهای آزاد استفاده می‌کنند. برای این کار باید از ایران و پاکستان عبور کنند. پروژه‌های توسعه‌ای در گوادر و چابهار برای آغاز همکاری بین دو بندر در حال پیگیری است. در سال‌های اخیر، هر دو کشور تلاش‌هایی را برای ایجاد ارتباط بین این دو با جاده‌ها و راه‌آهن انجام داده‌اند. این زیرساخت توسط چین سرمایه گذاری شده و در گوادر تحت پروژه کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) در حال ساخت است. همچنین با اجرای برنامه ۲۵ ساله ایران و چین برای توسعه چابهار، این امر می‌تواند زمینه را برای همکاری دو کشور در زمینه ترانزیتی و سایر پروژه های مرتبط فراهم کند.

چشم انداز تجارت بین دو کشور

بر اساس سند چشم انداز اقتصادی ایران که توسط بانک جهانی در اکتبر ۲۰۲۱ منتشر شد، تولید ناخالص داخلی این کشور از منفی ۶ درصد در سال ۲۰۱۸ به ۳.۱ درصد در سال ۲۰۲۱ رسیده است که به دلیل افزایش سرعت و حجم واکسیناسیون در کشور همراه با افزایش فروش نفت پس از یک رکود دو ساله بوده است. طی سال گذشته، پاکستان در رتبه نهم صادرات ایران قرار گرفته که نشان دهنده رشد ۲۲ درصدی نسبت به نیمه اول سال ۲۰۲۰ است. در مجموع بر اساس اعلام گمرک ایران، صادرات ایران به پاکستان در نیمه نخست سال جاری ۳۲۱ میلیون دلار و واردات از پاکستان به ۱۱۰ میلیون دلار رسیده است.

با توجه به چشم اندازهای مثبت اقتصاد ایران، امید زیادی برای بهبود تجارت با پاکستان پس از کاهش فشارهای ناشی از کووید-۱۹ و تحریم‌های آمریکا در کنار برنامه‌های ایران برای افزایش تجارت با این کشور وجود دارد. برخی از این مسیرها عبارتند از راه آهن چابهار-گوادر، مسیر دریایی بندرعباس-چابهار-گوادر-کراچی و بالعکس، و مسیرهای هوایی کراچی-کویته-زاهدان-چابهار و کراچی-کویته-زاهدان-مشهد.

همچنین هیچ مانعی برای واردات کالاهای پاکستانی مانند برنج، شکر و منسوجات وجود ندارد، چون در حال حاضر حجم زیادی از برنج و پوشاک پاکستانی به بازار ایران وارد می‌شود. بزرگترین مانع بر سر راه تجارت دو کشور تحریم‌ها و محدودیت‌های بانکی آمریکاست که برای غلبه بر این موضوع، ایران پیشنهاد ایجاد اتاق های مبادله کالا را داده است. بنابراین اگر نگرانی‌های دوجانبه کنار گذاشته شود، مشخص خواهد شد که فرصت‌های تجاری بین دو کشور بسیار زیاد و ریشه‌دار است. تفاوت های اندکی که باقی مانده است تنها به دلیل تفاوت در اقدامات انجام شده است و برای برهم زدن حسن همجواری بین آنها ریشه ندارد. هر دو کشور دارای ویژگی‌های هویتی عمیقی هستند و هر دو جمهوری اسلامی مبتنی بر اسلام و دموکراسی را انتخاب کرده‌اند.

با نزدیک‌تر شدن ایالات متحده به هند، افزایش تجارت بین ایران و پاکستان آنها را مصمم‌تر به همکاری با چین می‌کند

با نزدیک‌تر شدن ایالات متحده به هند، افزایش تجارت بین ایران و پاکستان آنها را مصمم‌تر به همکاری با چین می‌کند. پروژه‌های موجود در کنار پروژه ریلی ITI (راهروهای حمل و نقل ریلی ECO) که از استانبول به تهران و از تهران به اسلام آباد می‌رود، می‌تواند زمینه مناسبی برای همکاری برای جذب سرمایه گذاری چینی در منطقه و ایجاد فرصت‌های ترانزیتی جدید برای انتقال چینی‌ها باشد و کالاهای پاکستانی از طریق ایران به ترکیه و اروپا می‌رسد. همه این موارد، مسیری را برای هر دو طرف فراهم می‌کند تا راه‌هایی را برای همکاری استراتژیک در نظر بگیرند که در این میان نخبگان هر دو کشور باید محرک و مشوق این اقدام حیاتی باشند.

اگرچه پاکستان و ایران در بسیاری از بسترها و بخش‌های مختلف با یکدیگر همکاری می‌کنند، اما میزان همکاری اغلب در مرحله آزمایشی قرار گرفته و مقدار قابل توجهی از تقصیر این امر متوجه پاکستان است. اسلام آباد در غل و زنجیر محدودیت‌های خارجی خود، عمدتاً در قالب نفوذ آمریکا، عربستان سعودی و تحریم‌های ایران، همواره از پیگیری روابط عمیق‌تر خودداری کرده است. از سوی دیگر، ایران تمایلی برای تقویت روابط دوجانبه نشان داده است که نمونه اصلی آن خط لوله گاز ایران و پاکستان است.

ایران که از سیاست خارجی دوسوگرایانه پاکستان ناراحت است، به دنبال رابطه نزدیکتر با هند است که ثابت کرده شریکی نسبتاً قابل اعتمادتری است. در رقابت مستقیم با بندر گوادر پاکستان، حمایت هند به ایران کمک کرد تا چابهار را به عنوان یک بندر بزرگ اقیانوسی در منطقه مطرح کند. در مجموع، عدم علاقه اسلام آباد به روابط معنادار با ایران، نفوذ کلی آن را تضعیف کرده و فضایی را ایجاد کرده که پاکستان به طور فزاینده‌ای در گوشه و کنار قرار می‌دهد.با این حال، موانعی که زمانی می‌خواستند مانع روابط ایران و پاکستان شوند، اکنون در حال از بین رفتن هستند و راه را برای یک اتحاد بزرگ بالقوه هموار می‌کنند.

تاثیر نیروی ثالث

یکی از بزرگترین چالش هایی که پاکستان در رابطه با ایران با آن مواجه بوده، فشار از سوی متحدش، ایالات متحده آمریکا است. آمریکا صریحاً مخالف هر نوع همکاری میان ایران و پاکستان بوده و پوشیده نیست که ابتکارات متعدد میان دو ملت را تخریب کرده است.

با این حال، پس از جنگ در اوکراین، نظر آمریکا تغییر کرده و با تهدید یک بحران شدید انرژی که به طور اجتناب ناپذیری به جهان توسعه یافته و در حال توسعه ضربه می‌زند، آمریکا به دنبال تعامل مجدد با کشورهایی مانند ایران و ونزوئلا است.

در مارس ۲۰۲۲، پس از سال‌ها، یک هیئت بلندپایه آمریکایی با دولت نیکلاس مادورو در کاراکاس، نفت‌خیزترین کشور جهان، ملاقات حضوری نادری داشت. این نشست یک دستور کار داشت؛ جایگزینی نفت روسیه با نفت ونزوئلا.

تعاملات مشابهی با محوریت انرژی با لیبی نیز توسط ایالات متحده انجام شده است. جالب‌تر اینکه دولت بایدن احساس کرده که توافق برجام باید احیا شود تا ایران از تحریم‌ها رهایی یابد و از ذخایر گاز و نفت فراوان آن بهره‌مند شود. تغییر موضع آمریکا صرفاً به دلیل نیاز به منافع شخصی خود انجام می‌شود. با این حال، به طور فزاینده‌ای آشکار می‌شود که ایالات متحده در حال اتخاذ نگرش ملایم‌تری نسبت به دشمنان نفت‌خیز خود، به ویژه ایران است. برای پاکستان، این یک فرصت است تا در ایران سرمایه گذاری کرده و با آن معامله کند.

یکی دیگر از موانعی که پاکستان در مورد ایران با آن مواجه است، مسئله عربستان سعودی است. هر گونه سرمایه گذاری با ایران خطر ناراحتی عربستان سعودی را به همراه دارد و اگرچه پاکستان در جنگ سرد این دو کشور به صراحت بی‌طرف مانده است. در نتیجه، اتحاد پاکستان با سعودی‌ها این کشور را از بررسی شرایط واقعی با ایران منع می‌کند.

روابط بین دو کشور تحت تأثیر مداخله سایر قدرت‌های خارجی - به‌ویژه عربستان سعودی، که به طور قطع علاقه‌ای به تقویت روابط بین اسلام‌آباد و تهران ندارد، قرار می‌گیرد.
عربستان سعودی چندین دهه است که نفوذ زیادی در پاکستان داشته و روابط چالش برانگیز ایران و عربستان و قطع روابط دو کشور در ژانویه ۲۰۱۶ بر روابط تهران و اسلام آباد تأثیر گذاشته است. عربستان سعودی نفوذ گسترده ای بر جمعیت سنی پاکستان دارد و ریاض هزینه مدارس دینی پاکستان را می‌پردازد تا بر ایده‌ها و ایدئولوژی‌های آنها تأثیر بگذارد. با توجه به نفوذ عربستان سعودی در میان اصولگرایان، اسلام آباد مجبور است ضمن احتیاط در روابط خود با ایران که ۹۰ درصد جمعیت آن شیعه هستند، از تحریک آنها خودداری کند.

علاوه بر موضوع آموزش دینی، پاکستان از نظر مالی به معنای گسترده‌تر به عربستان سعودی وابسته است و ریاض بارها از اهرم کمک‌های اقتصادی برای وادار کردن پاکستان به اتخاذ مواضعی استفاده کرده که در غیر این صورت با آن مخالفت می‌کند

علاوه بر موضوع آموزش دینی، پاکستان از نظر مالی به معنای گسترده‌تر به عربستان سعودی وابسته است و ریاض بارها از اهرم کمک‌های اقتصادی برای وادار کردن پاکستان به اتخاذ مواضعی استفاده کرده که در غیر این صورت با آن مخالفت می‌کند. به عنوان مثال، عربستان سعودی پاکستان را تحت فشار قرار داد تا در « اجلاس سران اسلامی» در مالزی در دسامبر ۲۰۱۹ شرکت نکند.

عربستان سعودی پیوسته پیشنهاد داده است کمک‌های اقتصادی سخاوتمندانه به پاکستان برای دستیابی به اهداف ژئوپلیتیکی آن ارائه کند بطوریکه در اکتبر ۲۰۲۱، ریاض کمک اقتصادی ۴.۲ میلیارد دلاری را در این راستا اعلام کرد. البته پیش از این، در سال ۲۰۱۸، پاکستان یک بسته کمک مالی به ارزش ۶ میلیارد دلار دریافت کرد. علاوه بر این، بخش بزرگی از نیروی کار پاکستان - ۲.۶ میلیون یا بیش از هفت درصد از کل جمعیت عربستان سعودی - در عربستان سعودی ساکن هستند و حواله‌هایی را که برای سرپا نگه داشتن اقتصاد پاکستان ضروری است، ارسال می‌کنند. گزارش بانک دولتی پاکستان تخمین می‌زند که حواله‌های دریافتی از کارگران پاکستانی در عربستان سعودی در سال مالی ۲۰۱۹/۲۰۲۰ بالغ بر ۸۲۱.۶ میلیون دلار بوده که بر اهمیت اقتصادی عربستان سعودی برای پاکستان تاکید دارد.

عربستان سعودی به دنبال اهرم نفوذ مالی بزرگ خود بر اسلام آباد است تا از ایران فاصله بگیرد. با وجود این تلاش‌ها، ریاض نتوانسته است ایران و پاکستان را به طور کامل جدا کند. کشورهای همسایه به دلیل نیازهای متقابل اقتصادی، ژئوپلیتیکی و امنیتی بیش از حد به یکدیگر وابسته هستند. در تاریخ روابط ایران و پاکستان فراز و نشیب‌های زیادی وجود داشته است، اما دو کشور پیوسته آن را مدیریت کرده‌اند و بارها به دلیل وابستگی متقابل ناگسستنی خود، روابط را از پرتگاه بازگردانده‌اند.

خط لوله‌ای فراتر از صلح

سنگ بنای اصلی روابط پاکستان و ایران، طرح خط لوله گاز پاکستان-ایران (IP) بوده که می‌تواند به طور همزمان به نفع هر دو طرف باشد. این خط لوله ۱۹۰۰ کیلومتری که از پارس جنوبی تا پنجاب امتداد دارد، ارزشی غیرقابل ارزیابی برای پاکستان و ایران فراهم می‌کند. با این حال، همانطور که در حال حاضر وجود دارد، خط لوله گاز IP یک فرصت در حال محو شدن است. علیرغم آغاز این پروژه نزدیک به یک دهه پیش، خط لوله هنوز حتی شروع نشده است. سمت ایران خط لوله ساخته اما به سادگی رها شده، در حالی که طرف پاکستانی منتظر شروع ساخت است.

دلایل عدم ابتکار پاکستان به دلیل فشار خارجی ذکر شده همراه با بی‌اعتمادی داخلی است که منجر به رها شدن زودهنگام این پروژه شده است. با این حال، همه مولفه‌ها می‌تواند تغییر کند. همانطور که قبلاً گفته شد، تغییر سریع وجهه ژئوپلیتیک ایران و همچنین کاهش چالش‌های پاکستان در قبال سیاست خارجی می‌تواند موج جدیدی از شور و شوق را ایجاد کند. خط لوله گاز IP در نهایت می‌تواند دوباره راه اندازی شود که به نفع دو کشور باشد.

پاکستان که با کمبود شدید انرژی، منابع بومی رو به زوال و صنایع جدید دست و پنجه نرم می‌کند، در آستانه قحطی انرژی قرار دارد. تاکنون، وام‌ها و واردات گران، بخش انرژی را سرپا نگه داشته است، اما اینها راه حل‌های کوتاه مدت و در بلندمدت ناپایدار هستند.

در نهایت، پاکستان باید انرژی وارداتی خود را، ترجیحاً با نرخ ارزان و یارانه‌ای افزایش دهد. با این حال، پس از احیا، خط لوله گاز IP می‌تواند اکثر این مشکلات را حل کند. این خط لوله با تامین ۲۲ میلیون متر مکعب گاز در روز و تولید برق معادل نزدیک به ۴۵۰۰ مگاوات، می‌تواند تقریباً تمام کمبود برق فعلی پاکستان را تامین کند. علاوه بر این، در مقایسه با واردات فعلی آن از کشورهایی مانند قطر، LNG ایران به مراتب مقرون به صرفه‌تر است.

از منظر ژئوپلیتیکی، خط لوله گاز IP می‌تواند روابط پاکستان و ایران را تقویت و به طور مؤثر نفوذ هند در حال گسترش در منطقه را خنثی کند. جالبتر این است که در سال ۲۰۱۶، چین تمایل خود را برای سرمایه گذاری در خط لوله و گسترش آن در مرزهای خود ابراز کرد. ایران از منافع چین استقبال و با ابراز علاقه برای پیوستن به کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) این توافق را پررنگ‌تر کرد. اگر ایران به آن بپیوندد، یک سه‌گانه بی‌نظیر در منطقه می‌تواند ظهور کند و از این رو توسعه، صلح و ثبات را ارتقا دهد. اگرچه اظهار نظر قطعی در این مورد خیلی زود است، اما تمایل اولیه کشورهای مختلف نشان داده که خط لوله گاز IP می‌تواند کاتالیزوری برای همکاری‌های فوق العاده در منطقه و فراتر از آن باشد.

برای ایران، خط لوله گاز IP می‌تواند تسکین بسیار مورد نیاز را برای اقتصاد آن فراهم کند. ایران که در سال‌ها تحت تاثیر تحریم‌های بی‌رحمانه بوده، نتوانسته است به طور مؤثری از منابع نفت و گاز فراوان خود درآمدزایی کند و در نتیجه، از ارقام تولید ناخالص داخلی بسیار پایین رنج برده است. ایران که در بازارهای LNG و نفت غایب است، فرصت را از دست می‌دهد و مشتاق است تا خود را به عنوان یک نیروی بزرگ در دنیای اقتصاد تثبیت کند. علاوه بر این، ایران فاقد یک اتحاد آهنین با هیچ یک از همسایگان خود برای کمک به کاهش بحران‌هایش است. به عنوان مثال، عراق درگیر آشفتگی دائمی است و ثبات لازم برای ایجاد اتحاد قوی ندارد.با این حال، اتحاد اقتصادی با پاکستان نه تنها باثبات و امن است، بلکه بازار ۲۲۰ میلیون نفری می‌تواند فرصت کافی برای ایران فراهم کند تا نیازهای اقتصادی خود را برآورده کند.

در طول دهه‌های گذشته، به جای روابط بالقوه برادرانه بین پاکستان و ایران، محیطی از ترس و دلهره ایجاد شده است. دو کشور به طور مداوم از یکدیگر چشم پوشی کرده‌اند و ترجیح می‌دهند هزاران مایل دورتر به دنبال اتحادهای نسبتاً ناپایدار و کوتاه مدت بگردند. با این حال، از آنجایی که پاکستان و ایران خود را از محدودیت‌های ژئوپلیتیک باز می‌کنند، باید برای آینده‌ای بهتر به یکدیگر نگاه کنند.

با رفع موانع همکاری، پاکستان و ایران می‌توانند راه را برای یک اتحاد بزرگ هموار کنند. این اتحاد می‌تواند دو شکل داشته باشد، یکی بعد اقتصادی و دیگری غیراقتصادی. با این حال، منافع اتحاد پاکستان و ایران نه در چشم‌انداز تجاری آن و نه در پیوندهای فرهنگی، بلکه در این واقعیت است که برای دوجانبه سودمند است. در داخل، ایران و پاکستان هر دو با مسائل مبرمی از انواع مشکلات مختلف مواجه هستند، اما هر دو طرف می‌توانند به یکدیگر کمک کنند تا مشکلات مربوطه خود را حل کنند.


/بازار

برچسب ها: اهمیت ژئوپلتیکی ، خط لوله صلح ، تهران-اسلام آباد لینک کوتاه خبر: bzna.ir/000SDg

منبع: بازار نیوز

کلیدواژه: اهمیت ژئوپلتیکی خط لوله صلح تهران اسلام آباد خط لوله گاز IP می تواند پاکستان و ایران ایران و پاکستان عربستان سعودی سرمایه گذاری ایالات متحده برای همکاری اسلام آباد همکاری ها دو طرف تحریم ها دو کشور بین دو

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت bazarnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «بازار نیوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۱۲۰۱۱۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تاثیر سفر رئیسی به پاکستان، در ارتقای امنیت مرزی/رابطه با تهران برای پاکستان استراتژیک است

کارشناس مسائل پاکستان با اشاره به سفر اخیر رئیس جمهور کشورمان به پاکستان گفت:امروزه ایران برای پاکستان اهمیت استراتژیک دارد و سفر آیت الله رئیسی از این منظر مهم است که پاکستان می‌تواند به واسطه جمهوری اسلامی ایران از برخی تنگناهای موجود خود را بیرون بکشد.

به گزارش خبرگزاری ایمنا، آیت الله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور اسلامی ایران در اولین سفر خارجی خود در سال جدید، صبح روز دوشنبه بنا بر دعوت رئیس جمهور و نخست وزیر پاکستان وارد اسلام‌آباد شد. پس از استقبال رسمی محمد شهباز شریف، نخست وزیر پاکستان از وی، رایزنی‌هایی توسط هیئت‌های بلندپایه به ریاست سران دو کشور برگزار شد. در این سفر مقامات ایران و پاکستان ۸ تفاهم‌نامه همکاری امضا کردند.

آیت الله رئیسی در ادامه با آصف علی زرداری، همتای پاکستانی خود دیدار کرد و طرفین طیف گسترده‌ای از موضوعات مهم دوجانبه، تحولات منطقه و بین‌المللی به ویژه تحولات منطقه و جنایات رژیم غاصب صهیونیستی علیه غزه و فلسطین را مورد بحث و بررسی قرار دادند. دیدار رؤسای مجالس سنا و ملی پاکستان، فرمانده ارتش این کشور با رئیس جمهور و برگزاری نشست صمیمانه با نخبگان و اندیشمندان پاکستانی از دیگر برنامه‌های این سفر بود.

مقصد بعدی آیت الله رئیسی در ادامه این سفر لاهور به عنوان پایتخت فرهنگی پاکستان بود. وی ضمن بازدید از آرامگاه اقبال لاهوری و ادای احترام به این فیلسوف مسلمان و پارسی گوی، در نشست نخبگان علمی و فرهنگی دانشگاه «جی سی» حاضر شد و با سروزیر و استاندار ایالت پنجاب دیدار کرد. به گفته سفیر ایران در پاکستان و سرکنسول کشورمان در کراچی توافقات مطلوبی در این سفر حاصل شده و هر دو همسایه مصمم به افزایش حجم تجارت‌های دوجانبه و تقویت پیوندهای مردمی هستند.

این سفر در حالی صورت گرفت که چند روزی است از عملیات وعده صادق جمهوری اسلامی ایران می‌گذرد و شاهد بازتاب تنبیه موشکی صهیونیست‌ها در پاکستان بوده‌ایم تا جایی که یکی از اساتید دانشگاه پاکستان در این سفر خطاب به آیت الله رئیسی گفت: «شما ایرانی‌ها پادشاه جهان اسلام و شیر خاورمیانه هستید».

در ادامه برای بررسی بخش دیگری از ابعاد سفر آیت الله رئیسی به پاکستان به گفت‌وگو با محمدرضا کمیلی، کارشناس مسائل پاکستان پرداختیم.

ایمنا: روابط تهران و اسلام آباد در چه سطحی قرار دارد؟ آیا اشتراکات فرهنگی، اقتصاد و مذهبی ایران و پاکستان می‌تواند زمینه ساز یک ارتباطی گسترده باشد؟

کمیلی: پاکستان و ایران کشورهای بسیار مهم منطقه هستند. ایران در منطقه غرب آسیا (چیزی که اروپایی‌ها به آن خاورمیانه می‌گویند و ما قبول نداریم) و پاکستان در جنوب آسیا قرار گرفته است. این دو کشور مجموعاً نزدیک به ۳۳۰ میلیون نفر جمعیت دارند که معادل یک سوم جمعیت قاره اروپا است. ایران و پاکستان نزدیک به ۹۱۰ کیلومتر مربع مرز مشترک دارند و روابط دو کشور همزمان با استقلال پاکستان شکل گرفته است یعنی ایران اولین کشوری است که استقلال پاکستان را در سال ۱۹۴۷ به رسمیت شناخت و متعاقباً پاکستان هم نخستین کشوری بود که انقلاب اسلامی ایران را به رسمیت شناخت. همانطور که می‌دانید دفتر حافظ منافع ایران در آمریکا، سفارت پاکستان است. شعر ملی کشور پاکستان که نماد هویت یک ملت است به زبان فارسی سروده شده است و جز یک حرف اضافه «کا» کسری مالکیت در سرود ملی پاکستان همه واژگان فارسی هستند که نشان دهنده عقبه مشترک ایران و پاکستان است و این در حالی است که زبان اصلی مردم پاکستان زبان اردو است.

مردم پاکستان مسلمان شده دانشمندان، ادیبان و عرفان ایرانی هستند که همزمان با حمله مغول به سمت پاکستان کنونی هجرت و بسیاری از مردم مناطق پاکستان را مسلمان کردند. دو کشور عقبه تاریخی، فرهنگی و تمدنی مشترک بسیار غنی و عمیقی دارند و در ابعاد نظامی و سیاسی نیز بسیار تأثیرگذار هستند. پاکستان در جنوب آسیا به عنوان یگانه کشور هسته‌ای جهان اسلام قرار دارد. بدنه پاکستان همیشه علاقه مند به دستاوردهای انقلاب اسلامی بوده‌اند؛ چیزی که واشنگتن پُست در سال ۲۰۱۳ به آن اعتراف می‌کند و می‌گوید که انقلاب اسلامی ایران از هر جای دیگر جهان بیشتر در پاکستان دوست داشته می‌شود و اعلام می‌کند که ۷۶ درصد مردم پاکستان به انقلاب اسلامی ایران علاقه مند هستند.

پاکستان سال‌ها بزرگ‌ترین کشور اسلامی جهان بوده است و به لحاظ جمعیت دومین کشور بزرگ اسلامی است و همه اینها نشان دهنده ظرفیت عظیمی است که باید از آن بهره برد چیزی که در سال‌های قبل هم برنامه‌ریزی‌هایی برای آن دیده شده تا جایی که ۱۰.۷ درصد از ظرفیت فرهنگی خارج از کشور ما در داخل خاک پاکستان است که عدد بزرگی است. همچنین ۹ مرکز فرهنگی ایران در داخل پاکستان قرار دارد و آن هم به دلیل قرابت فرهنگی ریشه دار بین دو ملت انجام شده است چرا که ما معتقدیم پاکستان، ایرانی‌ترین همسایه جمهوری اسلامی از نگاه محبت‌آمیز نه تسخیری است و مردم پاکستان با وجود زبان اردو بیشترین همدلی و همراهی را با مردم ایران به دلیل پیشینه‌های تاریخی دو کشور دارند.

ایمنا: سفر آیت الله رئیسی به پاکستان و انعقاد قراردادهای متعدد چه دستاوردی راه به دنبال خواهد داشت؟

کمیلی: نزدیک به هفت دهه از عمر پاکستان کنونی می‌گذرد و این کشور ۷۴ سال نزاع سنگین و شدیدی با هند به عنوان یکی از ابرقدرت‌های جهان داشته است با این وجود یکی از ویژگی‌های مهم مشترک ایران و پاکستان این است که هیچ‌گاه این دو کشور در سازمان ملل علیه یکدیگر رأی نداده‌اند و هم اینکه دو کشور در دشمنی با رژیم صهیونیستی دیدگاه مشترکی دارند و متحد هستند. بارها علیه پاکستان فشارهایی وجود داشته است. در زمان عمران خان، نخست وزیر سابق پاکستان چندین دوره اعلام شد که کشورهای حاشیه خلیج فارس به پاکستان فشار میاوردند تا اسرائیل را به رسمیت بشناسد و به عادی سازی روابط با این رژیم بپردازد اما عمران خان اعلام کرد که هرگز وجدان من چنین چیزی را قبول نمی‌کند.

پس اولین مورد در ابعاد سیاسی سفر همین اتفاقاتی است که دنیای اسلام در مواجهه با صهیونیست‌ها با آن مواجه بوده است؛ برای همین است که سفر پیروزمندانه و مقتدرانه‌ای که رئیس جمهور اسلامی ایران به پاکستان داشته با استقبال مردمی زیادی در شهرهای مختلف پاکستان مواجه شد. همانطور که در فضای مجازی شاهدیم که احزاب شیعه و اهل سنت پاکستان برای استقبال از آیت الله رئیسی فراخوان‌های بسیار زیادی دادند تا برای استقبال از رئیس جمهور ایران در لاهور به نزدیک مزار علامه اقبال لاهوری بیایند یا در شهر کراچی پیام‌های متعددی را در همین رابطه می‌بینیم و مورد دیگر اجتماع عظیم بانوان پاکستانی در استقبال از آیت الله رئیسی است.

ایمنا: حمایت آشکار مردم پاکستان از عملیات وعده صادق در حاشیه سفر رئیس جمهور به پاکستان ناشی از چیست؟

جدای از پاکستان، در این سو ایران در معادلات منطقه‌ای و جهانی تأثیرگذاری زیادی دارد؛ بنابراین بُعد سیاسی سفر رئیس جمهور کشورمان بسیار حائز اهمیت است چرا که این سفر بلافاصله پس از عملیات بزرگ وعده صادق انجام شد؛ عملیاتی که ابهت اسرائیل را در سراسر جهان از بین برد. مردم پاکستان روزها پس از عملیات وعده صادق در خیابان‌های شهرهای بزرگ این کشور از جمله کراچی، لاهور، راولپندی و پیشاور به خیابان‌ها آمدند و آسمان را نورافشانی کرده و جشن گرفتند چرا که برای آنها پاسخگویی قدرتمند یک کشور اسلامی به ظلم‌های رژیم صهیونیستی در خلال این سال‌ها و به خصوص ماه‌های اخیر در غزه و فلسطین جای خوشحالی داشت.

ایمنا: باتوجه به بحران‌های سیاسی اخیر در اسلام آباد و تنش مرزی بین پاکستان با کشورهای همسایه، دولت مستقر در این کشور چه راهبردی برای تنش زدایی دارد؟

کمیلی: یکی دیگر از ابعاد سفر رئیس جمهور کشورمان به پاکستان این است که سفر اخیر پس از حدود سه سال از ساقط شدن دولت عمران خان انجام شده است و پاکستان تازه توانسته رنگ ثبات نسبی و یک دولت مستقر را به خود ببیند، چون سال‌ها دولت‌های پاکستان موقت بودند یا دولتی که حکومت قبلی را تکمیل کند وجود نداشته است. هرچند در انتخابات اخیر پاکستان هم ابهامات زیادی وجود داشت و بسیاری می‌گفتند که تقلب صورت گرفته و عمران خان پیروز انتخابات بوده است اما به هر حال با یک دولتی مواجهیم که خود را دولت مردمی می‌داند و احتمالاً تا مدتی هم قدرت را به دست داشته باشد.

به نظر می‌رسد دولت فعلی پاکستان به زودی با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد؛ پاکستان مشکلات سیاسی و اقتصادی بسیار زیادی دارد و از زمان استقرار طالبان در افغانستان با مشکلات امنیتی نیز مواجه شده است و برای این کشور مهم است که مسیر گشایشی را پیش روی خود باز کند. تمام مرز شرقی پاکستان یعنی حدود ۲۶۰۰ کیلومتر از مرز این کشور با هند مشترک است و این در حالی است که پاکستان با هند نزاع دارد؛ همچنین افغانستان نیز مرز مشترک بین دو کشور پاکستان و افغانستان را مرز رسمی نمی‌داند و معتقد است که پاکستان خاک افغانستان را اشغال کرده است اما پاکستان می‌گوید مرزبندی صحیح است و سازمان ملل متحد نیز این مرز را قبول دارد. پاکستان مرز کوچکی نیز با چین دارد و رابطه آن با چین مطلوب است. در این بین مرز ایران و پاکستان اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد و مردم و سران پاکستان معتقدند که خداوند ایران و پاکستان را جدای از هم نیافریده است و باید زمینه‌های دوستی را فراهم کنیم.

ایمنا: همانطور که شاهدیم سفر آیت الله رئیسی به پاکستان به دعوت رئیس جمهور و نخست وزیر این کشور صورت گرفت. رابطه با جمهوری اسلامی ایران تا چه میزان برای پاکستان اهمیت دارد؟

کمیلی: امروزه ایران برای پاکستان اهمیت استراتژیک دارد و سفر آیت الله رئیسی از این منظر مهم است که پاکستان می‌تواند به واسطه جمهوری اسلامی ایران از برخی تنگناهای موجود خود را بیرون بکشد؛ یکی از این تنگناها فشار بسیار زیاد آمریکا بر پاکستان به ویژه در خصوص پروژه انتقال گاز است اما علی رغم تمام این تنگناها در اولین روز سفر آیت الله رئیسی به این کشور فقط ۸ تفاهم نامه همکاری در زمینه‌های مختلف دانشگاهی، کشاورزی و … بین سران دو کشور امضا شد.

دو کشور هدف گذاری کردند که فرایند تجاری و روابط اقتصادی خود را از حدود دو میلیون دلاری که اصلاً در شأن دو کشور نیست به ۱۰ میلیارد دلار برسانند و این اتفاق مثبتی است که موجب تسهیل سرمایه گذاری ها خواهد شد و اقلام ممنوع‌الورود یک لیست ۳۵۰ تایی را به ۵۰ مورد کاهش خواهد داد. اینها قدم‌های مثبتی است که هم ایران و هم پاکستان به آن احتیاج دارند و دو کشور می‌توانند برادرانه این موارد را پیش ببرند.

ایمنا: باتوجه به حضور آیت الله رئیسی در اسلام آباد و دیدار با مقامات ارشد نظامی این کشور، چه آینده‌ای را برای گروهک‌های تروریستی و تجزیه طلب آینده متصورید؟

کمیلی: با توجه به تحرکات اخیر برخی گروهک‌های تجزیه طلب بلوچ در بلوچستان پاکستان، تحریم طالبان پاکستان، تروریست‌هایی که اسلام آباد مدعی است داخل خاک افغانستان حضور دارند و مستنداتی در این زمینه منتشر کرده است به علاوه تحرکات جیش الظلم در داخل ایران نشان می‌دهد که ایران و پاکستان باید دست در دست هم دهند تا با تروریست مقابله کنند. چیزی که فرمانده ارتش پاکستان هم در دیدار با آیت الله رئیسی به آن اشاره کرد و گفت که به تروریست‌ها اجازه نمی‌دهیم روابط دو کشور را خراب کنند.

البته رسیدن به این مهم عزم جدی تری نیاز دارد و به صرف شعار دادن مشکلی حل نخواهد شد. بنابراین لازم است عملیات‌های مشترکی از سوی مسئولان نظامی و امنیتی دو کشور برنامه‌ریزی و اجرا شود که مطمئناً در هیئت عالی رتبه همراه رئیس جمهور کشورمان حضور دارند و جلسات تخصصی در این زمینه برگزار خواهند کرد و تصمیمات مهمی را خواهند گرفت.

ایمنا: در چند ماه اخیر شاهد حوادث امنیتی متعددی در منطقه مرزی مشترک بین دو کشور ایران و پاکستان بوده‌ایم که منجر به گسترش ناامنی به ویژه در پاکستان شد، از نظر شما ریشه گسترش ناامنی در جنوب شرق کشور ما و مناطق مختلفی از پاکستان از کجا نشأت می‌گیرد و چه اقداماتی باید در این خصوص انجام داد؟

کمیلی: همانطور که مطرح شد هم جمهوری اسلامی ایران و هم پاکستان چالش‌های بسیار جدی در حوزه امنیتی دارند. پاکستان از بین چهار همسایه با دو همسایه خود یعنی هند و افغانستان نزاع جدی دارد و مهم است که دو همسایه دیگر خود یعنی ایران و چین را حفظ کند بنابراین نباید اجازه دهد چالش‌های امنیتی سبب تخریب روابط این کشور شود.

متأسفانه روایتی که رسانه‌های پاکستان و ایران از یکدیگر دارند مثبت نیست و واقعیت بسیار فراتر از چیزی است که رسانه‌ها می‌گویند. مقام معظم رهبری در دیدار با عمران خان در سال ۱۳۹۸ فرمودند که روابط ایران و پاکستان بر خلاف میل دشمنان باید تقویت شود. این بدان معنی است که دو کشور دشمنان مشترکی دارند که به دنبال تخریب روابط دو کشور دوست و همسایه ایران و پاکستان هستند و در این بین برای معاندان چه چیزی بهتر از این است که عملیات‌های تروریستی را طراحی کرده و در هر دو کشور اجرا کنند و آن را به گردن دیگری بیندازند و جو رسانه‌ای دو کشور را ملتهب کنند. واقعیت این است که تروریست‌ها از طریق منابع بیگانه تقویت می‌شوند و برای بر هم زدن روابط دو کشور تلاش می‌کنند.

اینکه بگوییم پاکستان در مبارزه با تروریست کم کاری می‌کند صحیح نیست و این مدعا ممکن است از طرف پاکستان نیز مطرح شود بنابراین باید چنین مواردی در جلسات و مذاکرات حل شود چرا که هم ایران قوای نظامی قدرتمندی دارد و هم پاکستان و تمام سرمایه گذاری پاکستان در این هفت دهه معطوف قوای نظامی این کشور بوده است و در تقویت قوای نظامی خود کوتاه نیامده است برای همین است که هند به عنوان ابرقدرت بعد از آمریکا و روسیه هنوز نتوانسته به خاک پاکستان حداقل بعد از سقوط بنگلادش تجاوز کند.

خواسته دشمنان ما تقابل نظامی ایران و پاکستان است و ما باید در این زمینه عاقلانه و زیرکانه برخورد کنیم چرا که مشکلات بین دو شکور با مذاکره قابل حل و فصل است و حتی مشکلات امنیتی را هم می‌توان با کارهای فرهنگی مانند تکریم زائران پاکستانی حل کرد. برای مبارزه با فعالیت‌های گروهک‌های تروریستی مانند جیش الظلم از بلوچستان پاکستان و ایران به عنوان مکانی برای قتل و کشتار و تخریب روابط باید دو کشور دست به دست هم دهند و این موضوع را پیگیری کنند.

اگر قرار است تفاهم نامه‌ای در سطح کلان صورت بگیرد باید در جریان همین سفرها انجام شود و دو کشور اجازه ندهند که این گروهک‌ها برای ارتباط بسیار مهم عمیق و ریشه دار دو ملت عظیم ایران و پاکستان تصمیم‌گیری کنند.

کد خبر 747476